ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Ή ΚΟΙΝΟΚΤΗΜΟΣΥΝΗ;

Καθώς το πείραμα που λέγεται «Ελλάδα» βρίσκεται στο τελικό του στάδιο- θερίζοντας δικαιώματα και σπέρνοντας την γενικευμένη κατάθλιψη στους υπηκόους αυτής της μίζερης  επαρχίας της πλανητικής δικτατορίας του κεφαλαίο- σκόρπιες και συχνά ασυντόνιστες  φωνές διαλαλούν την αναγκαιότητα μιας άλλης κοινωνίας.      

Φωνές βοώντος μέσα στην έρημο της καπιταλιστικής πραγματικότητας αδυνατούν να αλλάξουν την κυρίαρχη αντίληψη και ατζέντα που δεν βλέπει μέλλον έξω από τον ολοκληρωτισμό του κεφαλαίου. 

Χορταίνοντας τα σώματα αυτών που έχουν στρατεύσει το «είναι» της ύπαρξης τους  στην ριζική αλλαγή αυτού του κόσμου.  Μια ανατρεπτική «πρωτοπορία» και ας μην τρομάζει η λέξη, που δεν συμβιβάζεται με την υποταγή και την κατάθλιψη των αυτοκρατόρων του κεφαλαίου. Και που μέχρι τα τώρα είναι υπεύθυνη για την οικοδόμηση των δομών αντίστασης και για το άναμμα μικρών και μεγάλων εξεγέρσεων. 

Η φωνή των συναδέλφων

Μια τέτοια  φωνή είναι και οι «εκδόσεις των συναδέλφων», μια μικρή εκδοτική απόπειρα στο χώρο του ελευθεριακού κομμουνισμού που πιστεύουν πως μπορούμε να ζήσουμε δίχως αφεντικά και διευθυντές. Μια μικρή εκδοτική προσπάθεια που θέλει τον αναγνώστη εραστή του βιβλίου και όχι καταναλωτή    

Προσφάτως έπεσε στα χέρια από τις συγκεκριμένες εκδόσεις μια μικρή μπροσούρα του Άντον Πάννεκουκ με τίτλο «Δημόσια ιδιοκτησία και κοινοκτημοσύνη. Ένα κείμενο του 1947 που επιχειρεί να διαχωρίσει το κομμουνιστικό επαναστατικό  ρεύμα από την κρατική ιδιοκτησία του σταλινικού σοβιετικού μοντέλου σε μια εποχή που η σοβιετία ήταν το παγκόσμιο και κυρίαρχο μοντέλο κομμουνιστικής οικοδόμησης. 

Ο Άντον Πάννεκουκ υπήρξε ο ηγέτης της αριστερής πτέρυγας του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος ερχόμενος σε σύγκρουση με τον Λένιν και το τριτοδιεθνιστική αντίληψη του παραδοσιακού κομμουνισμού του 20ού αιώνα. Επηρεάζοντας με τις ιδέες του  αυτό το ρεύμα που θα χαρακτηριστεί αριστερισμός, είτε αυτό  ήταν το περιοδικό «σοσιαλισμό ή βαρβαρότητα», είτε οι «καταστασιακοί», είτε η «αυτονομία». Ένα ρεύμα που εμμένει στην μαρξική αντίληψη που λέει πως η απελευθέρωση της εργατικής τάξης θα είναι έργο αυτής της ίδιας της τάξης και όχι κάποιας πρωτοπορίας.

Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας κάνει ένα  ξεκάθαρο διαχωρισμό ανάμεσα στην δημόσια ιδιοκτησία και την κοινοκτημοσύνη. Η δημόσια ιδιοκτησία παραμένει στα πλαίσια της ιδιοκτησίας που ασκείται- όπως ο ίδιος λέει- από ένα δημόσιο σώμα που εκπροσωπεί την κοινωνία και δρα στο όνομα της. Ένα δημόσιο σώμα από διευθυντές, τεχνοκράτες και  κομματάρχες που καταπιέζουν τους εργάτες με αποτέλεσμα να μένουν οι τελευταίοι διαχωρισμένοι από τα μέσα παραγωγής και το προϊόν που παράγουν. Έτσι όμως κατά αυτόν τον τρόπο αναπαράγεται έστω και διαστρεβλωμένα η κεφαλαιακή σχέση και η εργασία παραμένει εμπόρευμα. 

Αντίθετα κοινοκτημοσύνη είναι να έχει τα μέσα παραγωγής στα χέρια της η ίδια η εργατική τάξη. Εργατική τάξη με την πιο ευρύτατη δυνατή σημασία και όχι με την πιο στενή σημασία της οργανωμένης χειρωνακτικής εργασίας κατά βάση των βιομηχανικών κάτεργων. ‘Έτσι μόνο μπορεί να περάσει η εξουσία στα χέρια των ίδιων των εργαζόμενων, στα χέρια των ίδιων των παραγωγών του κοινωνικού πλούτου. Ενάντια σε κάθε μορφή κρατικής, κομματικής και  οικονομικής καθοδήγησης και καταπίεσης.

Για τον συγγραφέα η κοινοκτημοσύνη είναι το πρόγραμμα της ίδιας της εργατικής τάξης που αγωνίζεται αυτόνομα για την απελευθέρωση της. Πρόγραμμα που συσχετίζεται αμεσότατα με την διεκδίκηση και την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Στα πλαίσια μιας δημοκρατικά, αμεσοδημοκρατικά οργανωμένης παραγωγής και κοινωνίας. Με ανακλητούς αντιπροσώπους που διαχειρίζονται τις δημόσιες υποθέσεις εκπροσωπώντας εργατικοδημοκρατικά όργανα, όπως τα εργατικά συμβούλια.

Ερωτήματα….

Με την μόνη καθοριστική προϋπόθεση επιτυχίας αυτού του εγχειρήματος να παραμένει η πολύπλευρη ταξική συνειδητοποίηση του προλεταριάτου. Και σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα προβλήματα, οι προβληματισμοί και τα ερωτήματα, όπως έδειξε και η ιστορία του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. 

Είναι ιστορικά καταγραμμένο πως τόσο οι σοσιαλδημοκράτες όσο και οι κομμουνιστές   θεώρησαν  το προλεταριάτο ανίκανο ή ανώριμο να αυτοχειραφετηθεί, με αποτέλεσμα να πάρουν αυτοί την εξουσία στο όνομα του, με τα γνωστά αποτελέσματα.  

Το δυστύχημα είναι πως ως ένα σημείο είχαν και δίκαιο, ιδιαίτερα αν μιλάμε για το πνευματικά και πολιτικά ανώριμο- με αγωνιστικές όμως δάφνες- προλεταριάτο της Ρωσίας. Έξαλλου ο ίδιος Κ. Μαρξ μιλούσε στο όνομα του προλεταριάτου μιας αναπτυγμένης βιομηχανικής χώρας και όχι στο όνομα  του προλεταριάτου μιας σχετικά καθυστερημένης χώρας όπως η Ρωσία.

Αυτό βέβαια δεν δικαιολογεί κανενός είδους ευρωκεντρισμό, εξάλλου ακόμη και οι λεγόμενες υποανάπτυκτες χώρες έχουν να παρουσιάσουν φαινόμενα μαχόμενου κοινοτισμού που υπέρβαινε τον αστικό-καπιταλιστικό κατακερματισμό. Οικοδομώντας συλλογικές ταυτότητες που εναντιώνονταν και εναντιώνονται στο καπιταλιστικό ατομικισμό. Για αυτό και η σχετική  επιτυχία των αντικαπιταλιστικών επαναστάσεων σε μια σειρά από χώρες του λεγόμενου αναπτυσσόμενου κόσμου, ενοποιώντας τον προκαπιταλιστικό ρομαντικό κοινοτισμό με την κομμουνιστική υπόθεση.        

Εξάλλου και το σχετικά αναπτυγμένο πολιτιστικά, πνευματικά και συνδικαλιστικά προλεταριάτο της δύσης από νωρίς δέχτηκε να παραμένει υποτελές, με αντάλλαγμα ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο, διάμεσου της σοσιαλδημοκρατίας, που το οδήγησαν σε ένα αλλοτριωμένο καταναλωτισμό, σε μια αποικιοποίηση του φαντασιακού για να θυμηθούμε το Κ. Καστοριάδη.

Επίσης πρέπει να επισημάνουμε δυο ακόμη ζητήματα σε σχέση με την  προλεταριακή φύση των ζητημάτων στην εποχή  του κειμένου του Άντον Πάννεκουκ και στο σήμερα: Τότε η παραγωγική διαδικασία στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες δημιουργούσε τους όρους συγκρότησης μιας εργατικής κοινότητας και ταυτότητας ιεραρχικά όμως δομημένης με τους ειδικούς να κάνουν κουμάντο. Σήμερα η μορφωτική ανάπτυξη του προλεταριάτου καθώς και η παραγωγική και τεχνολογική ανάπτυξη στα πλαίσια της «γενικής διάνοιας» μετατρέπει το κάθε  προλεταριακό κόμβο σε ειδικό και καθοριστικό στα πλαίσια του κοινωνικού εργοστασίου. Από την άλλη όμως έχουμε να κάνουμε με ένα προλεταριάτο κατακερματισμένο, αλλοτριωμένο και πολιτικά ηττημένο.

Και προοπτική…

Και αυτό το βλέπουμε με δραματικότατο τρόπο σήμερα όπου το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο και τα εθνικά τσιράκια του παίρνουν πίσω με βία ότι με αγώνες και συμβιβασμούς είχαν κατακτήσει οι εργαζόμενοι.

Με τους εργαζόμενους να μην μπορούν να αντισταθούν αποτελεσματικά και σε αυτό δεν φταίει μόνο η αριστερά σε όλες τις εκδοχές της.   Μια ολόκληρη γενιά εργαζομένων  δεν έμαθε τι πάει να πει εργατικός αγώνας, έφτανε μια ατομική και συνδικαλιστική συνδιαλλαγή για να εξασφαλίσει ένα καλό μεροκάματο. Αυτό βέβαια δεν μηδενίζει τους όποιους  μαχητικούς αγώνες ενάντια στην χούντα ΕΕ-ΔΝΤ- κεφάλαιο και κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, απλά αναδεικνύει την αδυνατότητα να σταματήσει η επίθεση.

   Αρά που φτάνουμε σήμερα; Να θεωρείτε ουτοπία όχι μόνο μια κοινωνία πέρα από το καπιταλισμό αλλά και η κρατική δημόσια ιδιοκτησία εντός του καπιταλισμού, με την  γυμνή εξουσία του κεφαλαίου να φαντάζει ανίκητη.

Στη πραγματικότητα ουτοπία είναι να πιστεύει κανείς πως το υπάρχον μπορεί να υπερβεί τις θανάσιμες αντιφάσεις του. Ή να επιστρέψει σε μια μορφή κρατικής στήριξης και ρύθμισης υπέρ των υποτελών τάξεων. 

Έτσι απέναντι στο γυμνό καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό η μόνη δυνατή απάντηση από την πλευρά των εργαζόμενων και της αριστεράς είναι η αντικαπιταλιστική επανάσταση και η κομμουνιστική επαναθεμελίωση στο σήμερα. Ξεκινώντας από τους τόπους παραγωγής και εργασίας, περνώντας  από τις γειτονιές, τα στέκια και τις πλατείες, φτάνοντας στην  αυτοδιαχείριση, την αυτοοργάνωση και την αυτοδιεύθυνση των πάντων.

Και αν αυτό είναι θολό και θεωρητικό , ας δούμε τι θα κάνουμε με τα εργοστάσια που κλείνουν ή πουλιούνται, ας δούμε τι θα κάνουμε στην περιοχή μας με την  ΔΩΔΩΝΗ…

 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ